Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR)

Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) là một chỉ số quan trọng đánh giá chức năng thận. eGFR giúp các bác sĩ xác định mức độ hoạt động của thận và phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến bệnh thận. Việc theo dõi eGFR thường xuyên, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao, có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm sự tiến triển của bệnh thận mạn tính.

Tổng Quan

Độ Lọc Cầu Thận Ước Tính Là Gì?

Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) là phép tính ước tính về mức độ hoạt động của thận. Nó dựa trên xét nghiệm máu để đo nồng độ creatinine (hoặc cystatin C). Thận trong cơ thể chứa các tiểu cầu thận, là nhóm các mạch máu nhỏ giúp loại bỏ độc tố (chất thải) ra khỏi máu. eGFR đo lường mức độ lọc máu của cầu thận trong 1 phút.

Mức lọc cầu thận ước tính của bạn giúp các bác sĩ phát hiện các vấn đề về thận, bao gồm cả bệnh thận mạn tính (CKD). Khi bạn mắc CKD, cầu thận sẽ không lọc máu đúng cách. Điều này khiến các độc tố nguy hiểm tích tụ trong máu.

Tại Sao eGFR Quan Trọng?

eGFR đóng vai trò quan trọng trong việc:

• Đánh giá chức năng thận.
• Phát hiện sớm bệnh thận mạn tính (CKD).
• Theo dõi sự tiến triển của bệnh thận.
• Điều chỉnh liều lượng thuốc (một số loại thuốc được đào thải qua thận).
• Quyết định các phương pháp điều trị.

Chi Tiết Xét Nghiệm

Khi Nào Cần Tính Độ Lọc Cầu Thận (eGFR)?

Trong các đợt kiểm tra sức khỏe định kỳ, eGFR thường là một phần của chỉ định xét nghiệm máu tổng quát. Bác sĩ cũng có thể chỉ định eGFR cho bệnh nhân để giúp xác định xem bệnh nhân có mắc bệnh thận mãn tính hay không và/hoặc đánh giá mức độ nghiêm trong của bệnh nhân.

Bác sĩ cũng có thể sử dụng eGFR để theo dõi sức khỏe thận ở những bệnh nhân đang mắc hoặc đang dùng thuốc để điều trị các bệnh sau:

• Tiền sử gia đình sinh học mắc CKD
• Chỉ số khối cơ thể (BMI) lớn hơn 25 (bị thừa cân/ béo phì)
• Các tình trạng bẩm sinh (tình trạng bạn mắc phải khi sinh ra) ảnh hưởng đến chức năng thận
• Bệnh đái tháo đường
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) thường xuyên hoặc tắc nghẽn trong hệ thống tiết niệu 
• Bệnh tim, bao gồm bệnh động mạch vành
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Cấy ghép

eGFR Được Xác Định Như Thế Nào?

Các bác sĩ sử dụng một công thức để ước tính mức lọc cầu thận của bạn. Họ tính toán giá trị eGFR của bạn dựa trên creatinine huyết thanh (máu) hoặc cystatin C trong mẫu máu của bạn, cùng với:

• Tuổi
• Tình dục
• Chiều cao
• Cân nặng

Cơ thể sản xuất và sử dụng creatine để cung cấp năng lượng cho cơ bắp. Khi cơ bắp sử dụng năng lượng này, mô cơ bị phân hủy và creatine chuyển hóa thành creatinine, chất này sẽ đi vào máu. Thận khỏe mạnh sẽ lọc creatinine ra khỏi máu, và cơ thể sẽ đào thải nó qua nước tiểu. Nếu bạn bị bệnh thận mạn tính (CKD ), creatinine sẽ lưu lại trong máu và có thể dần dần tích tụ.

Đôi khi, bác sĩ sẽ chỉ định đo nồng độ cystatin C trong máu nếu kết quả creatinine của bạn không rõ ràng. Cystatin C là một protein nhỏ do các tế bào trong cơ thể sản xuất. Tuổi tác, khối lượng cơ và/hoặc chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến nồng độ creatinine. Tuy nhiên, những yếu tố này không ảnh hưởng đến nồng độ cystatin C. Nếu bạn trên 65 tuổi hoặc có khối lượng cơ lớn, nồng độ cystatin C có thể phản ánh chức năng thận chính xác hơn nồng độ creatinine.

Những Lưu Ý Trước Khi Thực Hiện Lấy Máu Xét Nghiệm eGFR 

Xét nghiệm máu eGFR rất nhạy, đặc biệt là xét nghiệm creatinine máu. Kết quả eGFR có thể không chính xác nếu không tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để chuẩn bị cho xét nghiệm, bao gồm:

• Nhịn ăn (chỉ uống nước lọc và tránh thức ăn)
• Không dùng một số loại thuốc nhất định
• Tránh ăn nhiều thịt trong một hoặc hai ngày trước khi xét nghiệm

Ý Nghĩa Kết Quả

Chỉ Số eGFR Có Ý Nghĩa Gì?

Ở người lớn, eGFR bình thường là khoảng 100. eGFR thấp nhất là 0, nghĩa là thận không còn khả năng hoạt động. Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh thận mãn tính nếu eGFR duy trì dưới 60 trong ba tháng.

Chỉ số eGFR sẽ giảm dần theo tuổi tác, ngay cả khi bệnh nhân không mắc bệnh thận. Biểu đồ dưới đây cho thấy phạm vi bình thường của eGFR theo độ tuổi.

Phân Loại Các Giai Đoạn Suy Thận Dựa Trên eGFR

eGFR được tính toán bằng các công thức toán học dựa trên nồng độ creatinine trong máu, kết hợp với các yếu tố khác. Các công thức phổ biến bao gồm CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration) và MDRD (Modification of Diet in Renal Disease). Phòng xét nghiệm sẽ thực hiện tính toán này và cung cấp kết quả eGFR.

Bệnh thận mãn tính có năm giai đoạn. Giai đoạn V của CKD là dấu hiệu của suy thận .

• Giai đoạn I: eGFR cao hơn 90 nhưng dưới 100. Ở giai đoạn này, thận đang bị tổn thương nhẹ nhưng vẫn hoạt động tốt.
• Giai đoạn II: eGFR có thể thấp tới 60 hoặc cao tới 89. Tổn thương thận có thể tăng lên so với giai đoạn I, nhưng thận vẫn hoạt động tốt.
• Giai đoạn III: eGFR có thể thấp tới 30 hoặc cao tới 59. Thận có thể bị suy giảm chức năng nhẹ hoặc nặng và có thể gặp các triệu chứng.
• Giai đoạn IV: eGFR có thể thấp tới 15 hoặc cao tới 29. Thận bị suy giảm chức năng nghiêm trọng.
• Giai đoạn V: eGFR dưới 15. Điều này có nghĩa là chức năng thận của bạn còn dưới 15%. Đây là giai đoạn nghiêm trọng nhất và đe dọa tính mạng nếu không được lọc máu hoặc ghép thận.

Một kết quả eGFR thấp cho thấy chức năng thận bị suy giảm. Bác sĩ sẽ đánh giá kết quả eGFR cùng với các thông tin lâm sàng khác để đưa ra chẩn đoán và kế hoạch điều trị phù hợp. Quan trọng là, một kết quả eGFR đơn lẻ bất thường không nhất thiết có nghĩa là bạn bị bệnh thận. Cần phải có các xét nghiệm lặp lại và đánh giá của bác sĩ để xác định chẩn đoán.

Ngoài ra, bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm bổ sung nếu kết quả xét nghiệm eGFR máu bất thường như:

• Xét nghiệm nước tiểu (xét nghiệm nước tiểu): Xét nghiệm nước tiểu giúp phát hiện các dấu hiệu sớm của bệnh thận, chẳng hạn như sự hiện diện của protein albumin hoặc máu trong nước tiểu ( tiểu máu ).
• Siêu âm thận hoặc chụp CT: Các xét nghiệm hình ảnh này giúp xác định các vấn đề trong hệ tiết niệu có thể xảy ra cùng với CKD, chẳng hạn như sỏi thận và ung thư thận .
• Xét nghiệm độ thanh thải creatinin (lấy mẫu nước tiểu trong 24 giờ): Xét nghiệm độ thanh thải creatinin đo nồng độ creatinin trong nước tiểu và máu của bạn cùng một lúc.
• Sinh thiết thận: Sinh thiết thận giúp bác sĩ xác định loại và mức độ nghiêm trọng của bệnh thận.

Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến eGFR

eGFR có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tuổi tác: eGFR thường giảm dần theo tuổi.
• Giới tính: Nam giới thường có eGFR cao hơn nữ giới.
• Chủng tộc: Một số công thức tính eGFR có điều chỉnh cho chủng tộc (ví dụ: người Mỹ gốc Phi).
• Tình trạng sức khỏe: Các bệnh như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch có thể ảnh hưởng đến eGFR.
• Thuốc men: Một số loại thuốc có thể làm giảm eGFR.
• Chế độ ăn uống: Ăn quá nhiều protein có thể làm tăng creatinine và ảnh hưởng đến eGFR.
• Mất nước: Tình trạng mất nước có thể tạm thời làm giảm eGFR.

Bênh cạnh đó, nếu bạn có các yếu tố nguy cơ này hãy kiểm tra sớm chức năng thận của mình:

• Đi tiểu nhiều hơn bình thường
• Da khô
• Da ngứa
• Làm sẫm màu da
• Co thắt cơ
• Buồn nôn và nôn
• Hụt hơi
• Sưng ở tay, chân hoặc mắt cá chân

Làm Gì Khi eGFR Thấp?

Nếu eGFR  thấp, bác sĩ sẽ đề nghị các biện pháp điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ suy giảm chức năng thận. Các biện pháp này có thể bao gồm:

• Kiểm soát các bệnh nền như đái tháo đường và cao huyết áp
• Thay đổi lối sống, bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và bỏ hút thuốc
• Sử dụng thuốc để bảo vệ thận và làm chậm sự tiến triển của bệnh thận
• Trong trường hợp suy thận nặng, có thể cần lọc máu hoặc ghép thận.

Điều quan trọng là bác sĩ phải theo dõi mức lọc cầu thận ước tính nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh thận hoặc đã mắc bệnh. Bên cạnh đó, bạn cũng nên chú ý đến eGFR nếu đang dùng thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận. Nếu eGFR cho thấy bạn bị bệnh thận, cần thực hiện các biện pháp để bảo vệ thận khỏi bị tổn thương thêm.

Việc sử dụng một số loại thuốc, duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên và thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp ích cho sức khỏe thận. 

Phòng Ngừa và Duy Trì Chức Năng Thận Khỏe Mạnh

Việc phòng ngừa và duy trì chức năng thận khỏe mạnh là rất quan trọng, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao mắc bệnh thận. Có nhiều biện pháp bạn có thể thực hiện để bảo vệ thận của mình.

Các Biện Pháp Phòng Ngừa Bệnh Thận

Các biện pháp phòng ngừa bệnh thận bao gồm:

• Kiểm soát các bệnh nền: Điều trị tiểu đường, cao huyết áp và các bệnh tim mạch.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế muối, đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận.
• Uống đủ nước: Uống khoảng 2 lít nước mỗi ngày.
• Bỏ hút thuốc: Hút thuốc có hại cho thận.
• Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn: Sử dụng quá nhiều thuốc giảm đau có thể gây hại cho thận.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm eGFR nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh thận.

Chế Độ Ăn Uống Hỗ Trợ Chức Năng Thận

Một chế độ ăn uống phù hợp có thể giúp bảo vệ và cải thiện chức năng thận. Dưới đây là một số gợi ý:

• Giảm lượng protein: Protein phân hủy thành các chất thải mà thận phải lọc. Giảm lượng protein có thể giúp giảm gánh nặng cho thận.
• Hạn chế natri: Natri có thể làm tăng huyết áp, gây hại cho thận.
• Giảm lượng kali và phốt pho: Thận có nhiệm vụ kiểm soát mức kali và phốt pho trong máu. Khi thận bị tổn thương, chúng có thể tích tụ trong máu.
• Uống đủ nước: Nước giúp thận loại bỏ chất thải và độc tố.

Lưu ý: Chế độ ăn uống cho người bệnh thận cần được cá nhân hóa dựa trên tình trạng bệnh và kết quả xét nghiệm. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể.

Để được tư vấn và thăm khám về sức khỏe thận, quý khách vui lòng liên hệ Phòng khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ theo thông tin sau:

• Địa chỉ: 366 Tân Kỳ Tân Quý, P. Tân Sơn Nhì, TP. Hồ Chí Minh
• Hotline: 0971787416
• Điện thoại: 0971787416
• Email: phongkhamhyhy@gmail.com
• Website: https://phongkhamhyhy.com

*Bài viết được dịch thuật dựa trên Cleveland.