Tăng huyết áp

Tổng quan

Tăng huyết áp là gì?

Huyết áp cao là khi áp lực máu tác động lên thành động mạch luôn ở mức quá cao. Tình trạng này gây tổn thương động mạch theo thời gian và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như đau tim và đột quỵ. "Tăng huyết áp" là một từ khác để chỉ tình trạng phổ biến này.

Các nhân viên y tế gọi huyết áp cao là "kẻ giết người thầm lặng" vì bạn thường không có bất kỳ triệu chứng nào. Vì vậy, bạn có thể không nhận thức được điều gì bất thường, nhưng tổn thương vẫn đang diễn ra bên trong cơ thể bạn.

Huyết áp là phép đo áp lực hoặc lực của máu tác động lên thành mạch máu. Chỉ số huyết áp của bạn có hai con số:

• Con số trên là huyết áp tâm thu, đo áp lực lên thành động mạch khi tim bạn đập hoặc co bóp.

• Con số dưới là huyết áp tâm trương. Chỉ số này đo áp lực lên thành động mạch giữa các nhịp đập khi tim bạn thư giãn.

Các nhân viên y tế đo huyết áp bằng milimét thủy ngân (mmHg).

Làm thế nào để biết tôi có bị huyết áp cao hay không?

Kiểm tra huyết áp là cách duy nhất để biết liệu huyết áp có quá cao hay không. Bạn có thể làm điều này bằng cách đến gặp bác sĩ để kiểm tra sức khỏe hàng năm, ngay cả khi bạn cảm thấy khỏe mạnh. Bạn sẽ không cảm thấy khó chịu nếu bị huyết áp cao. Vì vậy, những lần kiểm tra này rất quan trọng và có thể cứu sống bạn. Nếu huyết áp của bạn cao hơn mức bình thường, bác sĩ sẽ khuyến nghị bạn thay đổi lối sống và/hoặc dùng thuốc để hạ huyết áp.

Thế nào được coi là huyết áp cao?

Định nghĩa về huyết áp cao có thể thay đổi đôi chút tùy thuộc vào nơi bạn sống. Tại Hoa Kỳ, định nghĩa huyết áp cao (tăng huyết áp) là:

• Chỉ số trên (huyết áp tâm thu) ít nhất 130 mmHg, và/hoặc
• Chỉ số dưới (huyết áp tâm trương) ít nhất 80 mmHg.

Ở Châu Âu, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe định nghĩa tăng huyết áp là:

• Chỉ số trên ít nhất 140 mmHg, và/hoặc
• Chỉ số dưới ít nhất 90 mmHg.

Huyết áp cao phổ biến như thế nào?

Huyết áp cao rất phổ biến. Nó ảnh hưởng đến 47% người trưởng thành ở Hoa Kỳ. Con số này tương đương với khoảng 116 triệu người. Trong số đó, 37 triệu người có huyết áp ít nhất 140/90 mmHg.

Huyết áp cao đã gây ra hoặc góp phần gây ra hơn 670.000 ca tử vong tại Hoa Kỳ vào năm 2020.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng trên toàn cầu, hơn 1,2 tỷ người trong độ tuổi từ 30 đến 79 bị tăng huyết áp. Khoảng 2/3 trong số những người này sống ở các quốc gia có thu nhập thấp hoặc trung bình.

Triệu chứng và Nguyên nhân

Các dấu hiệu và triệu chứng của huyết áp cao là gì?

Thông thường, huyết áp cao không gây ra bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào. Đó là lý do tại sao các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe gọi nó là "kẻ giết người thầm lặng". Bạn có thể bị huyết áp cao trong nhiều năm mà không hề hay biết. Trên thực tế, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính rằng 46% người trưởng thành bị tăng huyết áp không biết mình bị bệnh.

Khi huyết áp của bạn từ 180/120 mmHg trở lên, bạn có thể gặp các triệu chứng như đau đầu, hồi hộp hoặc chảy máu cam. Huyết áp cao như vậy là một cơn tăng huyết áp cấp tính cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Có những loại huyết áp cao nào

Bác sĩ sẽ chẩn đoán bạn mắc một trong hai loại huyết áp cao:

• Tăng huyết áp nguyên phát: Nguyên nhân của loại huyết áp cao phổ biến hơn này (khoảng 90% tổng số ca bệnh ở người trưởng thành tại Hoa Kỳ) bao gồm tuổi tác và các yếu tố lối sống, chẳng hạn như không tập thể dục đủ.
• Tăng huyết áp thứ phát: Nguyên nhân của loại huyết áp cao này bao gồm các tình trạng bệnh lý khác nhau hoặc một loại thuốc bạn đang dùng.

Huyết áp cao nguyên phát và thứ phát (tăng huyết áp) có thể cùng tồn tại. Ví dụ, một nguyên nhân thứ phát mới có thể khiến huyết áp vốn đã cao lại càng cao hơn.

Bạn cũng có thể nghe nói về tình trạng huyết áp cao xuất hiện hoặc biến mất trong một số trường hợp nhất định.

Các loại tăng huyết áp này bao gồm:

• Tăng huyết áp áo choàng trắng: Huyết áp của bạn bình thường khi ở nhà nhưng lại tăng cao khi ở cơ sở y tế.
• Tăng huyết áp ẩn: Huyết áp của bạn bình thường khi ở cơ sở y tế nhưng lại tăng cao khi ở nhà.
• Tăng huyết áp dai dẳng: Huyết áp của bạn tăng cao khi ở cơ sở y tế và tại nhà.
• Tăng huyết áp về đêm: Huyết áp của bạn tăng cao khi bạn ngủ.

Nguyên nhân gây tăng huyết áp là gì?

Tăng huyết áp nguyên phát không có nguyên nhân rõ ràng. Thông thường, nhiều yếu tố kết hợp lại để gây ra tình trạng này. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh (bao gồm chế độ ăn nhiều natri)
• Thiếu hoạt động thể chất
• Tiêu thụ nhiều đồ uống có cồn

Tăng huyết áp thứ phát có ít nhất một nguyên nhân riêng biệt mà các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể xác định. Các nguyên nhân phổ biến gây tăng huyết áp thứ phát bao gồm:

• Một số loại thuốc, bao gồm thuốc ức chế miễn dịch, thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) và thuốc tránh thai đường uống (thuốc viên)
• Bệnh thận
• Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
• Cường aldosteron nguyên phát (hội chứng Conn)
• Sử dụng ma túy giải trí (bao gồm amphetamine và cocaine)
• Bệnh mạch máu thận, là những tình trạng ảnh hưởng đến lưu lượng máu trong động mạch và tĩnh mạch thận (hẹp động mạch thận là một ví dụ phổ biến)
• Sử dụng thuốc lá (bao gồm hút thuốc lá, thuốc lá điện tử và thuốc lá không khói)

Tăng huyết áp có di truyền không?

Các nhà nghiên cứu tin rằng gen đóng một vai trò trong huyết áp cao. Nếu một hoặc nhiều thành viên trong gia đình ruột thịt của bạn bị huyết áp cao, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Các yếu tố nguy cơ gây huyết áp cao là gì?

Các yếu tố nguy cơ khiến bạn dễ bị huyết áp cao hơn bao gồm:

• Có người thân trong gia đình bị huyết áp cao, bệnh tim mạch hoặc tiểu đường
• Trên 55 tuổi
• Là người da đen
• Mắc một số bệnh lý nhất định, bao gồm bệnh thận mãn tính, hội chứng chuyển hóa, ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn hoặc bệnh tuyến giáp
• Thừa cân hoặc béo phì
• Không tập thể dục đủ
• Ăn thực phẩm giàu natri
• Hút thuốc hoặc sử dụng các sản phẩm thuốc lá
• Uống quá nhiều

Các biến chứng của tình trạng này là gì?

Tăng huyết áp không được điều trị có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:

• Bệnh động mạch vành (CAD)
• Đột quỵ
• Nhồi máu cơ tim
• Bệnh động mạch ngoại biên
• Bệnh thận và suy thận
• Biến chứng khi mang thai
• Tổn thương mắt
• Sa sút trí tuệ do mạch máu

Chẩn đoán và xét nghiệm

Huyết áp cao được chẩn đoán như thế nào?

Các nhân viên y tế chẩn đoán huyết áp cao bằng cách đo huyết áp ở cánh tay. Họ thường đo huyết áp của bạn trong các lần khám sức khỏe định kỳ hàng năm và các cuộc hẹn khác.

Nếu bạn có kết quả huyết áp cao trong hai hoặc nhiều lần khám, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể cho bạn biết rằng bạn bị huyết áp cao. Họ sẽ trao đổi với bạn về tiền sử bệnh và lối sống của bạn để xác định các nguyên nhân có thể.

Phân loại huyết áp

Năm 2025 Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ đã ban hành hướng dẫn mới về huyết áp. Các nhân viên y tế tại Hoa Kỳ sử dụng những hướng dẫn này khi chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp. Các hướng dẫn này được liệt kê trong biểu đồ dưới đây. Bạn bị tăng huyết áp nếu bạn thuộc nhóm tăng huyết áp giai đoạn 1 hoặc tăng huyết áp giai đoạn 2.

Quản lý và Điều trị

Các phương pháp điều trị huyết áp cao là gì?

Điều trị tăng huyết áp bao gồm thay đổi lối sống và dùng thuốc. Các nhân viên y tế khuyến nghị điều trị dựa trên chỉ số huyết áp, nguyên nhân gây huyết áp cao và các bệnh lý nền của bạn.

Thay đổi lối sống để hạ huyết áp

Bạn có thể thắc mắc liệu mình có thể hạ huyết áp một cách tự nhiên hay không. Có, trong một số trường hợp, bạn có thể hạ huyết áp mà không cần dùng thuốc. Ví dụ, bác sĩ có thể khuyên bạn nên bắt đầu bằng việc thay đổi lối sống nếu bạn bị huyết áp cao hoặc tăng huyết áp giai đoạn 1.

Dưới đây là một số cách đã được chứng minh giúp hạ huyết áp một cách tự nhiên:

• Duy trì cân nặng ở mức khỏe mạnh. Bác sĩ có thể đưa ra cho bạn một khoảng mục tiêu.
• Ăn uống lành mạnh. Ví dụ như chế độ ăn DASH. Đây là chế độ ăn uống giàu trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và sữa ít béo.
• Cắt giảm muối. Lý tưởng nhất là hạn chế lượng natri nạp vào cơ thể không quá 1.500 miligam (mg) mỗi ngày. Nếu ban đầu quá khó, bạn có thể bắt đầu bằng cách giảm lượng tiêu thụ hàng ngày ít nhất 1.000 miligam.
• Nạp đủ kali. Cố gắng tiêu thụ 3.500 đến 5.000 miligam mỗi ngày, lý tưởng nhất là thông qua thực phẩm bạn ăn thay vì thực phẩm bổ sung. Một số loại thực phẩm có hàm lượng kali cao
• Kali trong chuối, bơ và khoai tây (cả vỏ).
• Tập thể dục. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn để được tư vấn bắt đầu. Nhìn chung, hãy bắt đầu từ từ và tăng dần lên đến 150 phút tập thể dục nhịp điệu mỗi tuần. Tập luyện sức bền (như nâng tạ nhẹ) cũng hữu ích.
• Hạn chế rượu bia. Nếu bạn chọn uống đồ uống có cồn, hãy uống điều độ.

Đôi khi, bác sĩ khuyến nghị thay đổi lối sống kết hợp với thuốc để hạ huyết áp.

Thuốc hạ huyết áp

Bốn nhóm thuốc điều trị huyết áp là "lựa chọn hàng đầu" (hiệu quả nhất và thường được kê đơn nhất) khi bắt đầu điều trị:

• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE) ngăn chặn việc sản xuất hormone angiotensin II, hormone mà cơ thể sử dụng tự nhiên để kiểm soát huyết áp. Khi thuốc ức chế angiotensin II, mạch máu của bạn không bị thu hẹp.
• Thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB) ngăn chặn hormone này liên kết với các thụ thể trong mạch máu. ARB hoạt động tương tự như thuốc ức chế men chuyển ACE để ngăn ngừa tình trạng mạch máu bị thu hẹp.
• Thuốc chẹn kênh canxi ngăn canxi xâm nhập vào các tế bào cơ tim và mạch máu, cho phép các mạch máu này giãn ra.
• Thuốc lợi tiểu (thuốc nước hoặc thuốc dịch) giúp đào thải natri dư thừa ra khỏi cơ thể, làm giảm lượng dịch trong máu. Mọi người thường dùng thuốc lợi tiểu với các loại thuốc điều trị huyết áp cao khác, đôi khi trong một viên thuốc kết hợp.

Bác sĩ có thể kết hợp các loại thuốc khác với các loại thuốc điều trị huyết áp hàng đầu này để kiểm soát huyết áp tốt hơn.

Hãy trao đổi với bác sĩ về các tác dụng phụ có thể xảy ra. Nếu bạn gặp các tác dụng phụ khiến bạn lo lắng, hãy gọi cho bác sĩ. Họ có thể thay đổi liều dùng hoặc thử một loại thuốc khác. Đừng tự ý ngừng thuốc.

Bạn nên tránh một số loại thuốc trong thai kỳ. Vì vậy, hãy chắc chắn nói với bác sĩ nếu bạn đang mang thai hoặc có thể mang thai.

Tiên lượng

Tôi có thể mong đợi điều gì nếu bị huyết áp cao?

Vì huyết áp cao không gây ra triệu chứng, bạn có thể sẽ không cảm thấy bất kỳ sự khác biệt nào khi được chẩn đoán huyết áp cao. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để hạ huyết áp xuống thấp, tránh gây ra các biến chứng về sau.

Khi huyết áp cao dẫn đến các biến chứng, bạn có thể bắt đầu cảm thấy các triệu chứng của các bệnh lý như bệnh động mạch vành hoặc bệnh động mạch ngoại biên. Các triệu chứng này bao gồm:

• Đau thắt ngực ổn định
• Khó thở
• Đau chân

Tôi có nên tự kiểm tra huyết áp tại nhà không?

Bác sĩ có thể khuyến nghị bạn nên tự kiểm tra huyết áp thường xuyên bằng máy đo huyết áp tại nhà. Đây là những máy đo huyết áp điện tử tự động mà bạn có thể mua tại hầu hết các hiệu thuốc hoặc trực tuyến. Đối với một số người, việc theo dõi huyết áp lưu động 24 giờ là cần thiết.

Tăng huyết áp kéo dài bao lâu?

Nếu bạn bị tăng huyết áp nguyên phát, bạn sẽ cần phải kiểm soát nó trong suốt quãng đời còn lại.

Nếu bạn bị tăng huyết áp thứ phát, huyết áp của bạn rất có thể sẽ giảm sau khi bạn được điều trị các vấn đề sức khỏe gây ra nó. Nếu một loại thuốc gây ra huyết áp cao, việc chuyển sang một loại thuốc khác có thể làm giảm huyết áp của bạn.

Phòng ngừa

Tôi có thể phòng ngừa huyết áp cao không?

May mắn thay, có những điều bạn có thể làm để giảm nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao. Những điều này bao gồm:

• Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh. Đây là một bước quan trọng để giữ huyết áp của bạn ở mức bình thường. Chế độ ăn DASH (Phương pháp ăn kiêng để ngăn ngừa tăng huyết áp) nhấn mạnh việc bổ sung trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt vào chế độ ăn uống của bạn.
• Cắt giảm natri. Để ngăn ngừa tăng huyết áp, bạn nên giảm lượng natri trong chế độ ăn uống. Cố gắng giữ lượng natri dưới 1.500 miligam mỗi ngày.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Đi đôi với chế độ ăn uống hợp lý là duy trì cân nặng khỏe mạnh. Giảm cân thừa bằng chế độ ăn uống và tập thể dục sẽ giúp hạ huyết áp xuống mức khỏe mạnh hơn.
• Luôn vận động. Ngay cả những hoạt động thể chất đơn giản, chẳng hạn như đi bộ, cũng có thể làm giảm huyết áp (và cân nặng của bạn).
• Uống rượu có chừng mực. Uống nhiều hơn một ly mỗi ngày (đối với phụ nữ) hoặc nhiều hơn hai ly mỗi ngày (đối với nam giới) có thể làm tăng huyết áp. Một ly được định nghĩa là 30ml rượu, 140ml rượu vang hoặc 350ml bia.

Sống chung với tăng huyết áp

Khi nào tôi nên gặp bác sĩ chăm sóc sức khỏe của mình?

Hãy đến gặp bác sĩ để kiểm tra sức khỏe hàng năm. Họ sẽ theo dõi huyết áp của bạn và đề xuất phương pháp điều trị, nếu cần, để giúp bạn duy trì sức khỏe.

Khi nào tôi nên đến phòng cấp cứu?

Gọi 115 hoặc số điện thoại khẩn cấp tại địa phương nếu bạn đột nhiên có các triệu chứng của cơn tăng huyết áp. Các triệu chứng này bao gồm:

• Khó thở
• Đau đầu
• Đau ngực
• Mờ mắt
• Đánh trống ngực
• Lo lắng
• Chóng mặt
• Chảy máu mũi
• Nôn mửa

Tôi nên hỏi bác sĩ những câu hỏi nào?

Những câu hỏi có thể giúp bạn tìm hiểu thêm về nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao hoặc các cách kiểm soát huyết áp cao hiện có bao gồm:

• Chỉ số huyết áp trung bình của tôi là bao nhiêu?
• Chỉ số huyết áp lý tưởng cho tôi là bao nhiêu?
• Tôi có nên sử dụng máy đo huyết áp tại nhà không?
• Tôi nên thay đổi lối sống như thế nào?
• Tôi nên tập thể dục như thế nào?
• Tôi có cần dùng thuốc không? Nếu có, loại thuốc nào và tác dụng phụ là gì?
• Tôi có thể tiếp tục dùng những loại thuốc này nếu tôi mang thai không?
• Có loại thực phẩm bổ sung hoặc thuốc không kê đơn nào tôi không nên dùng không?

Những câu hỏi thường gặp khác

Thực phẩm bổ sung hoặc thực phẩm chức năng có thể làm giảm huyết áp không?

Nghiên cứu ủng hộ chế độ ăn DASH như một cách để giảm huyết áp một cách tự nhiên. Tăng kali và giảm natri thông qua lựa chọn thực phẩm là những chiến lược cụ thể.

Bạn có thể tìm hiểu về nhiều phương pháp ăn kiêng khác để giảm huyết áp. Những phương pháp này không có cùng mức độ hoặc chất lượng bằng chứng để chứng minh hiệu quả của chúng. Chúng bao gồm:

• Men vi sinh
• Tăng lượng protein, hạt lanh, dầu cá hoặc chất xơ
• Tỏi
• Sô cô la đen
• Trà hoặc cà phê
• Thực phẩm bổ sung canxi hoặc magiê
• Chế độ ăn ít carbohydrate, ăn chay hoặc chế độ Địa Trung Hải

Hãy thận trọng khi sử dụng và trao đổi với bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn để tìm hiểu thêm.

Thông Tin Liên Hệ: Phòng Khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ

Địa chỉ: 366 Tân Kỳ Tân Quý, P. Tân Sơn Nhì, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1900 638 090

Điện thoại: 0919.655.814

Email: phongkhamhyhy@gmail.com

Website: https://phongkhamhyhy.com

📌 Hãy đặt lịch khám sớm để được tầm soát và tư vấn tăng huyết áp bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm tại Phòng khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ.

Đã được thẩm định y khoa bởi Cleveland Clinic.
Đã được thẩm định lần cuối vào ngày 27/01/2025.

Bài viết được dịch từ trang web chính thức của Cleveland Clinic.

Tài liệu tham khảo

• American College of Cardiology. New ACC/AHA High Blood Pressure Guidelines Lower Definition of Hypertension (https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2017/11/08/11/47/mon-5pm-bp-guideline-aha-2017). Accessed 5/1/2023.
• American Heart Association. What are the Symptoms of High Blood Pressure? (https://www.heart.org/en/health-topics/high-blood-pressure/why-high-blood-pressure-is-a-silent-killer/what-are-the-symptoms-of-high-blood-pressure) Accessed 5/1/2023.
• Charles L, Triscott J, Dobbs B. Secondary Hypertension: Discovering the Underlying Cause (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29094913/). Am Fam Physician. 2017;96(7):453-461. Accessed 5/1/2023.
• U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Facts About Hypertension (https://www.cdc.gov/bloodpressure/facts.htm). Accessed 5/1/2023.
• U.S. National Heart, Lung, and Blood Institute. What Is High Blood Pressure (https://www.nhlbi.nih.gov/health/high-blood-pressure). Accessed 5/1/2023.
• Whelton PK, Carey RM, Aronow WS, et al. 2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults: Executive Summary: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29133354/). Hypertension. 2018;71(6):1269-1324. Accessed 5/1/2023.
• Whelton PK, Carey RM, Mancia G, Kreutz R, Bundy JD, Williams B. Harmonization of the American College of Cardiology/American Heart Association and European Society of Cardiology/European Society of Hypertension Blood Pressure/Hypertension Guidelines: Comparisons, Reflections, and Recommendations (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35950927/). Circulation. 2022;146(11):868-877. Accessed 5/1/2023.
• World Health Organization. Hypertension (https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hypertension). Accessed 5/1/2023.