Đau sau zona – Gánh nặng kinh tế và tinh thần không thể xem nhẹ

Đau sau zona – Gánh nặng kinh tế và tinh thần không thể xem nhẹ:

1. Giới thiệu

Bệnh zona thần kinh (dời leo) là bệnh lý khá phổ biến, đặc biệt ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, ít người biết rằng sau khi khỏi bệnh, nhiều bệnh nhân vẫn phải chịu đựng một biến chứng dai dẳng và đau đớn: đau sau zona hay còn gọi là đau thần kinh sau zona (Postherpetic Neuralgia – PHN).

Tình trạng này không chỉ gây đau đớn thể xác mà còn ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý và kinh tế của người bệnh. Theo thống kê, có đến 30% bệnh nhân bị zona phát triển đau sau zona, chủ yếu ở nhóm người trên 50 tuổi hoặc nhóm suy giảm miễn dịch.

2. Đau sau zona là gì?

Đau sau zona là biến chứng thần kinh mạn tính thường gặp sau khi mắc zona thần kinh. Đặc trưng của bệnh là cơn đau kéo dài ít nhất 90 ngày sau khi các tổn thương da do zona đã lành.

Nguyên nhân là do virus Varicella-Zoster (VZV) – tác nhân gây thủy đậu – tái hoạt, tấn công các sợi thần kinh cảm giác, gây tổn thương và rối loạn dẫn truyền cảm giác đau.

3. Triệu chứng điển hình

Bệnh nhân đau sau zona thường mô tả:

• Cảm giác đau rát, bỏng như lửa đốt.

• Đau nhói, như bị dao đâm hoặc điện giật, xuất hiện bất chợt.

• Đau khi chạm nhẹ: loạn cảm đau (allodynia) và tăng cảm đau: chỉ cần gió thổi, chạm tay hoặc quần áo cọ vào da cũng gây đau dữ dội. Ví dụ: mặc áo va vào vùng da tổn thương sau zona gây kích thích đau nhói, làm bệnh nhân không muốn mặc áo và đi ra ngoài.

Cơn đau thường kéo dài liên tục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, công việc và sinh hoạt hàng ngày. Một số bệnh nhân rơi vào tình trạng trầm cảm, lo âu hoặc mất ngủ kéo dài.

Mức độ đau sau zona được bệnh nhân mô tả tương đương hoặc thậm chí vượt cả cơn đau khi sinh nở (đau đẻ), và đau thần kinh tam thoa, mức độ đau mà nhiều người sẽ không chịu nổi

4. Gánh nặng kinh tế và tinh thần

4.1. Gánh nặng kinh tế

Điều trị đau sau zona kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, đòi hỏi các chi phí trực tiếp đáng kể cho:

• Thuốc giảm đau thần kinh như gabapentin, pregabalin, hoặc thuốc chống trầm cảm đòi hỏi phải dùng liều cao với nhiều tác dụng phụ khó dung nạp

• Thuốc bôi, miếng dán lidocaine, capsaicin và các thuốc dán tại chỗ khác

• Các biện pháp can thiệp giảm đau như tiêm chặn thần kinh, tiêm ngoài màng cứng.

Đau thần kinh sau Zona có nhiều lựa chọn điều trị, nhưng chưa phương pháp nào là tối ưu. Một số nghiên cứu cho biết chỉ khoảng 14% bệnh nhân hài lòng với hiệu quả giảm đau. Việc thăm khám bởi những chuyên gia thần kinh hay chuyên gia giảm đau giúp người bệnh có nhiều cơ hội cải thiện hơn.

Ngoài chi phí điều trị, người bệnh còn chịu thiệt hại gián tiếp như mất ngủ, mất năng suất lao động, nghỉ việc, chi phí đi lại và chăm sóc, chất lượng cuộc sống.

4.2. Gánh nặng tinh thần

Đau sau zona là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy nhược tinh thần ở người cao tuổi. Cơn đau mạn tính kéo dài dẫn đến:

• Mất ngủ, mệt mỏi, chán nản.

• Trầm cảm, lo âu, giảm khả năng hòa nhập xã hội.

• Cảm giác phụ thuộc, tự ti, đặc biệt ở người già sống một mình.

Nhiều trường hợp đau kéo dài không chỉ ảnh hưởng người bệnh mà còn tác động đến tâm lý người thân, trở thành gánh nặng chung của cả gia đình.

5. Phương pháp điều trị

Vì là cơ chế hoạt hóa dây thần kinh cảm giác do sự tái hoạt của virus VZV, Điều trị đau sau zona cần kết hợp nhiều phương pháp song song:

5.1. Thuốc toàn thân

• Gabapentin, pregabalin: là lựa chọn hàng đầu giúp giảm đau thần kinh và cải thiện giấc ngủ.

• Thuốc chống trầm cảm ba vòng (amitriptyline, nortriptyline): hiệu quả nhưng tác dụng phụ nhiều, cần theo dõi tác dụng phụ, đặc biệt ở người cao tuổi.

• Thuốc SNRI (duloxetine, venlafaxine): có thể dùng thay thế khi bệnh nhân không dung nạp TCA hoặc có bệnh lý tâm thần kinh như rối loạn lo âu, trầm cảm 

• Opioid: cân nhắc dùng trong trường hợp BN đau nhiều hay đau kháng trị, cần theo dõi chặt chẽ vì dễ gây nghiện do lạm dụng

5.2. Điều trị tại chỗ và can thiệp

• Miếng dán lidocaine 5% hoặc kem capsaicin giúp giảm đau khu trú.

• Tiêm chặn thần kinh: Lidocain, Corticoids, hay độc tố Botolinum toxin,  tiêm ngoài màng cứng với corticoid có thể được cân nhắc ở trường hợp đau nặng, không dung nạp hay thất bại với điều trị nội khoa

6. Phòng ngừa – Phương pháp hiệu quả nhất

6.1. Tiêm vắc xin phòng zona

Theo các nghiên cứu của Cunningham (2016) và Lal (2015) trên New England Journal of Medicine, vắc xin zona tái tổ hợp (Shingrix) giúp giảm hơn 90% nguy cơ mắc zona và đau sau zona ở người ≥50 tuổi.

Tại Việt Nam, theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh da liễu (QĐ 4416/QĐ-BYT, 2023) và Khuyến cáo của Hội Y học Dự phòng Việt Nam, người Trên 50 tuổi Hoặc từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao (bệnh mạn tính, suy giảm miễn dịch),nên được tiêm vắc xin zona tái tổ hợp để phòng bệnh và giảm biến chứng

Nếu bạn đã từng mắc zona thần kinh và hiện đang bị đau sau zona, việc tiêm vắc xin sẽ không giúp điều trị hoặc làm giảm cơn đau hiện tại. Việc điều trị đau Zona thần kinh đòi hỏi bạn tới gặp những chuyên gia thần kinh có kinh nghiệm trong điều trị đau thần kinh hay. 
Tuy nhiên, vắc xin vẫn có giá trị phòng ngừa tái phát zona thần kinh trong tương lai, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc có hệ miễn dịch yếu.

Nói cách khác, vắc xin không chữa đau sau zona, nhưng giúp bạn tránh thêm một lần đau khủng khiếp như vậy.
Đây là lý do tại sao bác sĩ vẫn khuyến cáo tiêm phòng ngay cả sau khi đã khỏi bệnh, nhưng cần thực hiện sau khi tình trạng hiện tại đã ổn định.

6.2. Điều trị sớm zona cấp

Điều trị sớm sau khi xuất hiện ban zona thần kinh cấp tính bằng thuốc kháng virus acyclovir 800mg x 5 lần/ngày trong 7 ngày có thể rút ngắn thời gian đau cấp, hạn chế tiến triển sang đau mạn tính. 

Corticoid kết hợp Acyclovir không làm giảm tỷ lệ đau sau zona khi bạn mắc Zona thần kinh

7. Khi nghi ngờ mắc zona thần kinh – Đừng ngại đi khám

Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân mắc zona thần kinh (dân gian còn gọi là “dời leo”), đừng e ngại hay sợ gọi tên bệnh.
Hãy đến khám sớm tại cac cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả. Phòng khám đa khoa cộng đồng Hỷ Hỷ Tân Phú có thể là địa chỉ uy tín để tới thăm khám và được tư vấn

Thực tế, nhiều người vì sợ “phát” bệnh, hoặc ngại đi khám, nên chọn cách dân gian là đi “phán”, cúng, hoặc tự bôi thuốc dân gian – dẫn đến vết zona lan rộng, nhiễm trùng, sẹo xấu, và nguy cơ cao bị đau sau zona kéo dài.

Hãy nhớ: Zona thần kinh là bệnh do sự tái hoạt virus thần kinh Varicella-Zoster gây bệnh thủy đậu, không phải “tâm linh” hay “dòi bò trong người”.
Việc đi khám sớm giúp điều trị dứt điểm và ngăn chặn biến chứng đau mạn tính sau này.

8. Kết luận

Đau sau zona là biến chứng thần kinh mạn tính gây đau kéo dài, trầm cảm, mất ngủ và tạo ra gánh nặng kinh tế – tinh thần lớn cho người bệnh.
Giải pháp hiệu quả nhất là phòng bệnh hơn chữa bệnh: tiêm vắc xin phòng zona, đặc biệt ở người ≥50 tuổi hoặc có bệnh mạn tính.

Chủ động phòng ngừa hôm nay chính là bảo vệ sức khỏe, hạnh phúc và tài chính cho bản thân và gia đình.

Phòng khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ, với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và trang thiết bị hiện đại, cam kết cung cấp dịch vụ khám và điều trị toàn diện cho các bệnh lý tim mạch, thần kinh, và các bệnh lý liên quan đến nguy cơ đột qụy. Chúng tôi hiểu rằng sức khỏe là vốn quý giá nhất, và chúng tôi luôn nỗ lực để mang đến cho bạn những dịch vụ y tế tốt nhất.

Thông tin liên hệ:

Tên Công ty / Doanh nghiệp: Phòng khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ

Địa chỉ: 366 Tân Kỳ Tân Quý, P. Tân Sơn Nhì, TP. Hồ Chí Minh

Hotline/Điện thoại: 0971787416

Email: phongkhamhyhy@gmail.com

Website: https://phongkhamhyhy.com