Đột quỵ: Đó là gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tổng quan

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ là một trường hợp cấp cứu y tế xảy ra khi có yếu tố nào đó ngăn cản não bộ nhận đủ máu. Mạch máu bị tắc nghẽn hoặc chảy máu não có thể gây ra đột quỵ.
Các nhân viên y tế đôi khi gọi đột quỵ là tai biến mạch máu não (CVA) hoặc nhồi máu não.
Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai trên toàn thế giới và đứng thứ năm ở Hoa Kỳ.
Nếu bạn nghĩ rằng bạn hoặc người thân của bạn đang bị đột quỵ, hãy gọi ngay 115 hoặc số điện thoại cấp cứu tại địa phương. Đột quỵ đe dọa tính mạng và có thể gây tử vong. Người bệnh càng được chẩn đoán và điều trị sớm thì khả năng sống sót sau đột quỵ càng cao. Mỗi giây đều quý giá.

Triệu chứng và Nguyên nhân

Triệu chứng đột quỵ là gì?

Đột quỵ có thể gây ra các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Một số triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

• Mất ngôn ngữ (khó nói hoặc mất hoàn toàn khả năng nói)

• Mờ mắt hoặc nhìn đôi (nhìn đôi)

• Lú lẫn hoặc kích động

• Hôn mê

• Chóng mặt hoặc hoa mắt

• Đau đầu (thường đột ngột và dữ dội)

• Mất kiểm soát cơ ở một bên mặt

• Mất khả năng phối hợp hoặc vụng về tay chân (mất điều hòa)

• Mất trí nhớ 

• Thay đổi tâm trạng hoặc thay đổi tính cách đột ngột

• Buồn nôn và nôn

• Cứng cổ

• Ngất xỉu

• Co giật

• Nói ngọng hoặc nói lắp bắp (rối loạn vận ngôn)

• Đột ngột suy giảm hoặc mất các giác quan (bao gồm thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác và xúc giác)

• Yếu hoặc liệt một bên mặt và cơ thể

Đột quỵ kéo dài bao lâu?

Đột quỵ kéo dài đến khi não của bạn được cung cấp đủ lượng máu cần thiết. Các tế bào não sẽ chết nếu chúng bị thiếu oxy từ máu. Nếu một vùng não bị chết một số lượng tế bào nhất định, tổn thương sẽ trở nên vĩnh viễn. Điều này có thể gây ra các khuyết tật vĩnh viễn và những thay đổi trong cách bạn sử dụng cơ thể.
Việc phục hồi lưu lượng máu bình thường có thể ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của nó. Đó là lý do tại sao thời gian là rất quan trọng trong điều trị đột quỵ.
Ngay cả sau khi bạn được điều trị, các triệu chứng thường kéo dài. Các triệu chứng và di chứng có thể kéo dài một năm hoặc lâu hơn.

Các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ là gì?

Đột quỵ có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau. Để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ ở bản thân hoặc người thân, hãy nhớ từ viết tắt BE FAST:

• Balance. Cân bằng. Chú ý mất thăng bằng đột ngột.

• Eyes. Mắt. Chú ý mất thị lực đột ngột hoặc thay đổi ở một hoặc cả hai mắt.

• Face. Khuôn mặt. Mỉm cười. Quan sát xem một hoặc cả hai bên mặt có bị xệ xuống không.

• Arms. Cánh tay. Giơ cả hai tay lên. Nếu bạn hoặc ai đó bị đột quỵ, một cánh tay sẽ yếu hơn bình thường.

• Speech. Nói. Bạn hoặc ai đó có thể nói lắp bắp hoặc gặp khó khăn trong việc lựa chọn từ ngữ phù hợp.

• Time. Thời gian. Thời gian rất quan trọng — hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Nếu có thể, hãy xem đồng hồ, điện thoại hoặc đồng hồ treo tường để theo dõi thời điểm các triệu chứng bắt đầu. Việc báo cho nhân viên y tế biết thời điểm các triệu chứng bắt đầu có thể giúp họ biết lựa chọn điều trị nào là tốt nhất.

Nguyên nhân gây đột quỵ là gì?

Có hai loại đột quỵ.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường xảy ra do cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu kết nối với não. Các vấn đề có thể gây ra các loại cục máu đông này bao gồm:

• Xơ vữa động mạch (động mạch bị xơ cứng)

• Rung nhĩ (đặc biệt là khi ngưng thở khi ngủ gây ra tình trạng này)

• Rối loạn đông máu

• Các khuyết tật tim (bao gồm thông liên nhĩ và thông liên thất)

• Bệnh thiếu máu cục bộ vi mạch

Đột quỵ xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ hoặc rách (vỡ). Nguyên nhân có thể bao gồm:

• Phình động mạch não

• U não

• Huyết áp cao (đặc biệt nếu huyết áp rất cao hoặc bạn bị huyết áp cao trong thời gian dài)

• Bệnh Moyamoya (và bất kỳ tình trạng nào khác làm suy yếu mạch máu não)

Cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) — đôi khi được gọi là "đột quỵ nhẹ" — giống như đột quỵ, nhưng tác động chỉ là tạm thời. Đây thường là những dấu hiệu cảnh báo rằng một người có nguy cơ rất cao bị đột quỵ thực sự trong thời gian tới. Người bị TIA cần được cấp cứu càng sớm càng tốt.

Các yếu tố nguy cơ đột quỵ

Bất kỳ ai cũng có thể bị đột quỵ, nhưng một số nhóm có nguy cơ cao hơn, bao gồm những người:

• Trên 65 tuổi
• Hút thuốc hoặc sử dụng các dạng thuốc lá hoặc nicotine khác (như thuốc lá điện tử)
• Sử dụng thuốc gây nghiện

Mắc một số tình trạng sức khỏe nhất định có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, bao gồm:

• Rối loạn sử dụng rượu bia
• COVID-19
• Đau nửa đầu thường xuyên
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Mỡ máu cao (tăng lipid máu)
• Đái tháo đường týp 2

Chẩn đoán và Xét nghiệm

Đột quỵ được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ chẩn đoán đột quỵ bằng cách kết hợp khám thần kinh và các xét nghiệm. Các bác sĩ tại phòng cấp cứu có thể chẩn đoán đột quỵ nếu các dịch vụ cấp cứu đưa bạn đến cấp cứu.
Bác sĩ sẽ sử dụng một số xét nghiệm sau để xác nhận bạn đã bị đột quỵ:

• Xét nghiệm máu

• Chụp CT

• Điện não đồ (EEG)

• Điện tim (EKG)

• MRI

Quản lý và Điều trị

Các phương pháp điều trị đột quỵ là gì?

Các phương pháp điều trị bạn cần sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Đột quỵ đã gây tổn thương não của bạn ở mức độ nào

• Vùng não nào của bạn bị ảnh hưởng

• Loại đột quỵ nào của bạn

Các bác sĩ sẽ khôi phục lưu lượng máu bình thường đến não của bạn càng nhanh càng tốt để hạn chế nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn.
Nếu bạn bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ, bác sĩ sẽ phá vỡ hoặc loại bỏ cục máu đông gây ra đột quỵ. Bạn sẽ cần dùng thuốc tiêu huyết khối và/hoặc can thiệp mạch máu (thường là lấy huyết khối cơ học). Bác sĩ cũng có thể sử dụng thuốc để kiểm soát huyết áp.
Nếu bạn bị đột quỵ xuất huyết não, bác sĩ sẽ kiểm soát tình trạng chảy máu gây ra đột quỵ. Bạn sẽ cần dùng thuốc để kiểm soát huyết áp. Bạn có thể cần phẫu thuật nếu cần thiết.
Các nhân viên y tế hoặc bác sĩ phẫu thuật sẽ cho bạn biết chính xác phương pháp điều trị nào là tốt nhất cho bạn, những gì cần chuẩn bị và thời gian hồi phục.

Phục hồi chức năng sau đột quỵ

Phục hồi chức năng sau đột quỵ là một phần quan trọng của quá trình điều trị đột quỵ. Bạn sẽ cần phục hồi chức năng để giúp bạn thích nghi với những thay đổi trong não bộ và cơ thể sau đột quỵ. Bạn có thể cần lấy lại những khả năng đã có trước đó hoặc thích nghi với những khuyết tật mới. Bạn có thể cần kết hợp các phương pháp sau:

• Phục hồi chức năng nhận thức để giúp cải thiện trí nhớ, khả năng tập trung và các khả năng tinh thần khác.
• Liệu pháp nghề nghiệp để giúp bạn hoàn thành các công việc hàng ngày một cách an toàn, đặc biệt là các công việc nhà hoặc hoạt động cần chuyển động cơ thể chính xác
• Vật lý trị liệu để tăng cường cơ bắp, cải thiện khả năng giữ thăng bằng và phục hồi khả năng sử dụng tay chân.
• Liệu pháp ngôn ngữ để lấy lại hoặc cải thiện khả năng ngôn ngữ và nói của bạn, đồng thời kiểm soát các cơ giúp bạn nói, thở, ăn và nuốt.

Triển vọng / Tiên lượng

Tỷ lệ sống sót sau đột quỵ là bao nhiêu?

Các chuyên gia khó có thể ước tính tỷ lệ sống sót sau đột quỵ áp dụng cho tất cả mọi người. Đột quỵ có thể gây tử vong và tàn tật vĩnh viễn. Tuy nhiên, không có mốc thời gian hay triển vọng hồi phục nào được thiết lập chính xác cho tất cả mọi người.
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường có kết quả tốt hơn đột quỵ do xuất huyết não, nhưng điều đó không có nghĩa là quá trình hồi phục của bạn sẽ dễ dàng hơn, nhanh hơn hay tốt hơn nếu bạn mắc phải loại đột quỵ này hay loại đột quỵ kia.

Thời gian hồi phục sau đột quỵ

Cơ thể mỗi người phản ứng khác nhau với đột quỵ. Tiên lượng sau đột quỵ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Đột quỵ được điều trị nhanh như thế nào.
• Những vùng não nào bị ảnh hưởng.
• Loại đột quỵ bạn từng mắc phải.
• Sức khỏe tổng thể của bạn.

Hầu hết mọi người mất vài tháng để hồi phục sau đột quỵ. Bác sĩ sẽ cho bạn biết những gì cần biết. Họ sẽ giúp bạn đặt ra các mục tiêu và kỳ vọng hồi phục phù hợp với sức khỏe và tình trạng cụ thể của bạn.

Phòng ngừa

Làm thế nào bạn có thể phòng ngừa đột quỵ?

Duy trì sức khỏe tổng thể là cách tốt nhất để giảm nguy cơ đột quỵ. Hãy cố gắng:

• Ăn nhiều thực phẩm lành mạnh và duy trì cân nặng phù hợp với sức khỏe của bạn.

• Tập thể dục thường xuyên.

• Kiểm soát huyết áp, cholesterol và bất kỳ tình trạng sức khỏe nào bạn đang mắc phải.

• Bỏ thuốc lá.

Hãy đến gặp bác sĩ để kiểm tra sức khỏe hàng năm (hoặc thường xuyên hơn theo khuyến cáo của họ). Nhiều tình trạng sức khỏe và vấn đề có thể gây đột quỵ phát triển và tích tụ theo thời gian, và có thể không gây ra các triệu chứng mà bạn có thể nhận thấy. Nhiều người bị huyết áp cao không bao giờ cảm thấy hoặc cảm thấy bất cứ điều gì bất thường. Bác sĩ sẽ giúp bạn phát hiện và kiểm soát bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào trước khi chúng làm tăng nguy cơ đột quỵ sau này.

Sống chung với đột quỵ

Tôi nên chăm sóc bản thân như thế nào sau đột quỵ?

Phục hồi và phục hồi chức năng sau đột quỵ là một quá trình khó khăn. Sau khi bạn và bác sĩ hoàn thiện kế hoạch điều trị, hãy tuân thủ kế hoạch đó càng chặt chẽ càng tốt. Nhìn chung, bạn nên:

• Đến trung tâm phục hồi chức năng và các buổi trị liệu khác. Hãy nói với bác sĩ trị liệu nếu có bất cứ điều gì khiến bạn cảm thấy không an toàn hoặc không thoải mái. Phục hồi chức năng là một quá trình khó khăn, nhưng bạn không nên để cơn đau hoặc sự khó chịu liên tục.
• Hãy nhớ đến sức khỏe tinh thần của bạn. Trầm cảm và lo lắng là cực kỳ phổ biến sau đột quỵ. Bạn không yếu đuối hay bỏ cuộc chỉ vì cảm thấy buồn bã hay khó chịu. Sức khỏe tinh thần của bạn cũng quan trọng như tình trạng thể chất của bạn. Hãy nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần nếu bạn cảm thấy cần hỗ trợ trong quá trình hồi phục.
• Uống thuốc. Uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ sẽ giúp cơ thể bạn hồi phục.

Khi nào tôi nên đến phòng cấp cứu?

Gọi 115 (hoặc số điện thoại dịch vụ cấp cứu địa phương) nếu bạn nghĩ rằng mình đang gặp lại các triệu chứng đột quỵ. Một cơn đột quỵ khác thậm chí còn có nguy cơ cao hơn gây ra các biến chứng nghiêm trọng và tử vong. Đừng chần chừ mà hãy gọi cấp cứu hoặc đến phòng cấp cứu.
Những người đã từng bị đột quỵ có nguy cơ cao gặp các biến chứng nghiêm trọng khác, bao gồm:

• Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT)

• Nhồi máu cơ tim

• Viêm phổi

• Thuyên tắc phổi

• Co giật

Gọi dịch vụ cấp cứu hoặc đến ngay bệnh viện nếu bạn nghĩ mình đang gặp bất kỳ triệu chứng nào của những biến chứng này.

Tôi nên hỏi bác sĩ những câu hỏi nào?

Bạn có thể muốn hỏi bác sĩ một vài câu hỏi, bao gồm:

• Tôi đã bị loại đột quỵ nào?
• Liệu tôi có bị bất kỳ di chứng lâu dài nào từ cơn đột quỵ không?
• Tôi cần những loại liệu pháp và phục hồi chức năng nào?
• Tôi nên chú ý những dấu hiệu cảnh báo nào của một cơn đột quỵ khác?

Ghi chú từ Phòng khám Cleveland
Bạn hiểu rõ cơ thể mình hơn bất kỳ ai, và bạn biết khi nào có điều gì đó bất thường hoặc cảm thấy không ổn. Đột quỵ là một trường hợp cấp cứu y tế. Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn nghĩ mình đang bị đột quỵ. Được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt là cách tốt nhất để tăng cơ hội sống sót và hồi phục.
Đột quỵ có thể là một sự kiện đột ngột, thay đổi cuộc sống. Quá trình hồi phục rất khó khăn, nhưng rất đáng giá. Đừng quên dừng lại và trân trọng chặng đường bạn đã đi. Hãy ăn mừng những thành công của bạn — mỗi cột mốc đều là một thành tựu lớn trong quá trình hồi phục của bạn.

Thông Tin Liên Hệ: Phòng Khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ

Địa chỉ: 366 Tân Kỳ Tân Quý, P. Tân Sơn Nhì, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1900 638 090

Điện thoại: 0919.655.814

Email: phongkhamhyhy@gmail.com

Website: https://phongkhamhyhy.com

📌 Hãy đặt lịch khám sớm để được tầm soát và tư vấn phòng ngừa đột quỵ bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm tại Phòng khám Đa Khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ.

Đã được thẩm định y khoa bởi Cleveland Clinic.
Đã được thẩm định lần cuối vào ngày 27/01/2025.

Bài viết được dịch từ trang web chính thức của Cleveland Clinic.